Neuropsychologiczne skutki intensywnego i długotrwałego używania konopi indyjskich

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czy długotrwałe stosowanie konopi indyjskich wpływa na deficyty neuropsychologiczne?
• Rozbieżność wyników a czas badania
• Jak wyglądała metodologia badania?
• Wybór członków badanej grupy.
• Kryteria i zasady przebiegu badania.
• Osoby palące a abstynenci – różnice w wynikach testów.
• Ile czasu potrzeba na pełny detoks od THC?
• Czy skutki palenia marihuany są odwracalne?

Konopie indyjskie są najczęściej używanym nielegalnym narkotykiem w Stanach Zjednoczonych, prawdopodobnie również w Polsce i generalnie na świecie.  Długoterminowe efekty używania konopi pozostają niewystarczająco zbadane. W tym artykule omówiłam badanie amerykańskich naukowców współfinansowane przez National Institute of Drug Abuse w Rockville dotyczące skutków długotrwałego używania konopi.  Postaram się też odpowiedzieć na kluczowe pytanie: czy różnice wyników badań między osobą palącą i niepalącą wynikają z niedawnej ekspozycji użytkownika na konopie czy z długotrwałego spożywania marihuany.

Czy długotrwałe używanie konopi indyjskich wpływa na deficyty neuropsychologiczne?

Czy długoterminowe, intensywne używanie konopi powoduje resztkowe deficyty neuropsychologiczne? Literatura od dawna jest podzielona w tej kwestii. Niedawne badanie przeprowadzone przez laboratorium wykazało deficyty w pamięci list słów i elastyczności umysłowej u 65 nałogowych studentów college’u, w zestawieniu z 64 nieczęstymi palaczami po 1 dniu abstynencji od konopi indyjskich.

Fletcher i wsp. stwierdzili znaczące różnice w pamięci list słów, w zadaniach selektywnej i podzielonej uwagi między 17 starszymi, intensywnie zażywającymi konopie indyjskie badanymi i 30 dopasowanymi osobami, które nie stosują tego narkotyku po 72 godzinach abstynencji. Jednak autorzy nie znaleźli znaczących różnic między 37 młodszymi użytkownikami a 49 dopasowanymi uczestnikami grupy kontrolnej.

Stwierdzono również nieprawidłowości elektroencefalograficzne u osób przewlekle zażywających konopie indyjskie po 24 godzinach abstynencji, ale nie znaleziono znaczących zmian w słuchowych lub wzrokowych w innym badaniu u osób zażywających konopie, po uwzględnieniu potencjalnie mylących zmiennych. Natomiast Solowij stwierdził istotne opóźnienia w odpowiedziach słuchowych u osób intensywnie używających konopi indyjskich badanych po co najmniej 12 godzinach abstynencji. Użytkownicy konopi wykazywali również znacznie wolniejszy czas reakcji i mniejszą dokładność w badaniu selektywnej uwagi.

Rozbieżność wyników a czas badania

Trudno jednak określić czy takie deficyty, obserwowane już po 12-72 godzinach abstynencji są tymczasowe (np. z powodu pozostałości kannabinoidów w mózgu lub ostrych skutków odstawienia konopi indyjskich) czy długotrwałe (ze względu na neurotoksyczny efekt długotrwałej ekspozycji na konopie). Zebraliśmy dane, które są skąpe i sprzeczne.

Lyketsos i współpracownicy, badając 1318 uczestników w wieku poniżej 65 lat w badaniu Epidemiologic Catchment Area Study, nie stwierdzili znaczących różnic między osobami intensywnie używającymi konopi indyjskich, sporadycznie używającymi i nieużywającymi dotyczących pogorszenia się funkcji poznawczych.

Z kolei Struve i współpracownicy wstępnie zasugerowali, że nieprawidłowości elektroencefalograficzne były bardziej wyraźne u osób długotrwale używających konopi, nawet po dostosowaniu do wyższego wieku tych osób.

Co najbardziej zatrważające, Solowij znalazł silną korelację między czasem używania konopi indyjskich a zwiększoną negatywnością w przetwarzaniu złożonych nieistotnych bodźców w badaniu selektywnej uwagi, nawet u osób dawniej stosujących średnio po 2 latach abstynencji.

SŁUCHAJ LUB CZYTAJ TEŻ:  Podstawy stosowania leczniczych konopi – mgr Eryk Gontarz

Metodologia badania

Aby uzupełnić te ograniczone dane na temat poznawczych konsekwencji długotrwałego używania konopi indyjskich, zbadano wydajność neuropsychologiczną 108 długoterminowych osób intensywnie używających konopi indyjskich w ciągu 28 dni monitorowanej abstynencji od tego narkotyku.

Zespół badaczy zrekrutował osoby w wieku od 30 do 55 lat i podzielił w 3 grupy: grupa I (63 osoby) – intensywnie używające konopi, które paliły konopie indyjskie co najmniej 5000 razy w swoim życiu i które paliły codziennie w momencie rozpoczęcia badania; grupa II (45 osób) dawniej intensywnie palących, które również paliły co najmniej 5000 razy, ale mniej niż 12 razy w ciągu ostatnich 3 miesięcy; oraz grupa III (72 osoby) grupa kontrolna, która paliła nie więcej niż 50 razy w swoim życiu. Badani przeszli 28-dniowe wypłukanie z używania konopi indyjskich, monitorowane przez obserwowane próbki moczu.

W dniach 0, 1, 7 i 28 przeprowadzono kilka testów neuropsychologicznych w celu oceny ogólnych funkcji intelektualnych, zdolności abstrakcji, ciągłej uwagi, płynności werbalnej oraz zdolności uczenia się i przypominania nowych informacji werbalnych i wzrokowo-przestrzennych. Wyniki testu zostały przeanalizowane za pomocą analizy regresji z powtarzanymi pomiarami, z uwzględnieniem potencjalnie mylących zmiennych.

Próg 5000 epizodów „intensywnego używania” odpowiadał paleniu co najmniej raz dziennie przez minimum 13 lat. Rozważano rekrutację osób z grupy kontrolnej, które nigdy nie paliły marihuany, ale zdecydowano się wybrać osoby, które przynajmniej raz spróbowały narkotyku, ponieważ osoby, które nigdy nie próbowały marihuany, mogą różnić się od osób, które miały na to sposoby, a to może być związane z wydajnością poznawczą.

Wybór członków badanej grupy

Osoby kwalifikujące się do badania telefonicznego były oceniane przez jednego z autorów badania podczas wywiadu początkowego (dzień 0), który zawierał pytania demograficzne, szczegółowe pytania dotyczące częstotliwości używania konopi indyjskich i innych narkotyków przez całe życie pacjenta.

Zastosowano Ustrukturyzowany Wywiad Kliniczny dla DSM-IV, ocena wywiadu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) za pomocą Skali Wender Utah Rating Scale i zmodyfikowanej skali oceny ADHD, półstrukturalnych pytań dotyczących wywiadu rodzinnego zaburzeń psychicznych z osi I DSM-IV, oraz wykonano testy laboratoryjne dla standardowej hematologii i analizy moczu. Oceny ADHD zostały wprowadzone dopiero w drugim roku badania, a zatem zostały ograniczone do 109 ze 180 badanych (33 obecnych użytkowników, 31 byłych użytkowników i 45 osób z grupy kontrolnej).

Wykluczono osoby, które zgłosiły: stosowanie jakiejkolwiek innej klasy nadużywanych narkotyków (takich jak halucynogeny, kokaina, stymulanty lub opiaty) ponad 100 razy w swoim życiu; historię nadużywania lub uzależnienia od alkoholu w DSM-IV; aktualne zaburzenie z osi I DSM-IV; inne niż prosta fobia lub fobia społeczna; przebyty uraz głowy z utratą przytomności wymagający hospitalizacji; aktualne stosowanie jakichkolwiek leków psychoaktywnych; lub stan medyczny, psychiatryczny lub neurologiczny, który może wpływać na funkcje poznawcze.

Kryteria i zasady przebiegu badania

Przebadano również mocz za pomocą testu immunologicznego (EMIT II; Behring Diagnostics, Cupertino, Kalifornia) pod kątem 11-nor-9-karboksy-Δ9-tetrahydrokannabinolu (THCCOOH), kreatyniny, metabolitów kokainy, benzodiazepin, barbituranów, chlorowodorku fencyklidyny, opioidów i amfetaminy. Zrobiono też test enzymatyczny dla etanolu.

Próg testu immunologicznego do wykrywania kannabinoidów wynosił 20 ng/ml; detekcja etanolu była uznawana za pozytywną, jeśli przekraczała 0,02 g/dl. Próbki pozytywne pod względem THCCOOH zostały następnie przetestowane metodą chromatografii gazowej ze spektroskopią mas w celu uzyskania ilościowych stężeń THCCOOH i kreatyniny. Próbki wykazujące dowody na poziom etanolu powyżej 0,02 g/dl lub dowody na którąkolwiek z pozostałych 6 wymienionych klas leków również potwierdzono metodą chromatografii gazowej ze spektroskopią mas.

Po ocenie stanu wyjściowego, badani byli zobowiązani do powstrzymania się od konopi indyjskich i innych narkotyków przez 28 dni, monitorowanych za pomocą obserwowanych próbek moczu codziennie (obecni użytkownicy) lub co drugi dzień (byli użytkownicy i kontrolni). Wszystkim badanym wolno było spożywać kofeinę i tytoń oraz do 2 napojów alkoholowych (zdefiniowanych jako 12 uncji piwa, 4 uncje wina lub 1,5 uncji destylowanego alkoholu) dziennie.

Badani byli wycofywani z badania, jeśli próbki moczu wskazywały na niezgodność z tymi wymaganiami. Obecni użytkownicy, którzy z definicji regularnie palili aż do dnia 0, zostali uznani za abstynentów pod warunkiem, że ich stężenie THCCOOH w moczu, znormalizowane do stężenia kreatyniny w moczu, zmniejszyło się w sposób zgodny z resztkowym wydalaniem narkotyków przy braku nowego zażywania konopi.

SŁUCHAJ LUB CZTAJ TEŻ: Czy marihuana uzależnia? – Przemek Zawadzki

Osoby palące a abstynenci – różnice w wynikach testów

W dniach 0, 1, 7 i 28 badacz, nie znając statusu badanych, wykonał testy neuropsychologiczne opisane w tej części artykułu. Aby zachować bezstronność, tester pracował w oddzielnym budynku. Przed testowaniem osoby badane zostały poinstruowane, aby nie ujawniać testerowi żadnych informacji na temat ich wcześniejszego używania konopi indyjskich lub bieżącej częstotliwości pobierania próbek moczu. Poniżej opisaliśmy poszczególne testy w konkretnych dniach.

Dzień 0

Na początku badanym przedstawiano podtest słownictwa zrewidowanej Skali Inteligencji Dorosłych Wechslera, miernika skorelowanego z ogólnymi zdolnościami intelektualnymi.

Dni 0, 1, 7 i 28

Przez wszystkie 4 dni testowe badanym przedstawiono: skomputeryzowany test ciągłej wydajności (wersja Conners 3.0); słuchowy test ciągłej wydajności w celu oceny pomiarów uwagi; oraz Test Selektywnego Przypominania Buschkego (BSRT) do oceny uczenia się i pamięci werbalnej. W dniach 0, 7 i 28 uczestnicy otrzymali również zrewidowany test retencji wzrokowej Bentona w celu oceny pamięci wzrokowo-przestrzennej. Testy BSRT i zrewidowany test retencji wzroku Bentona stosowano w alternatywnych formach, aby zminimalizować efekty uczenia się.

Dzień 28

W ostatnim dniu testów badanym poddano 6 dodatkowych testów: Test Sortowania Kart Wisconsin; Skala Pamięci Wechslera; podtest projektu blokowego Skali Inteligencji Dorosłych Wechslera; Test Controlled Oral Word Association (często znany jako test „FAS”); Test Stroopa; oraz Raven Progressive Matrices. Ponieważ te 6 testów nie było dostępne w wielu wersjach, można je było zrobić tylko raz, a zatem były zarezerwowane na dzień 28.

Ile czasu potrzeba na pełny detoks od THC?

Spośród 4 testów neuropsychologicznych wykonywanych seryjnie w ciągu 28 dni abstynencji, Test Ciągłej Wydolności Słuchowej i Test Ciągłej Wydolności nie wykazały istotnych różnic między osobami z grupy kontrolnej a obecnymi użytkownikami, w analizach z korektą VIQ i bez, w żadnym z 4 dni testowania dowolnego z testowanych miar (łączna liczba poprawnych odpowiedzi i całkowita liczba błędów). W zrewidowanym teście retencji wzroku Bentona grupy nie różniły się istotnie w żadnym momencie pod względem liczby poprawnych odpowiedzi, ale obecni użytkownicy popełniali więcej błędów w dniu 0. Pamięć list słów w BSRT bardziej konsekwentnie odróżniała obecnych użytkowników od osób kontrolnych w dniach 0, 1 i 7, chociaż generalnie już nie w dniu 28.

Wyniki 6 testów neuropsychologicznych podanych wyłącznie w 28 dniu okazały się zgodne z tymi ustaleniami. Nie stwierdzono znaczących różnic między obecnymi lub byłymi użytkownikami a osobami z grupy kontrolnej. Nie znaleziono również znaczących różnic w żadnym z tych samych porównań dotyczących czasu czytania słów i nazywania kolorów w teście Stroopa; pamięci natychmiastowej i opóźnionej dla historii, postaci i par na Skali Pamięci Wechslera; rozpiętości cyfr na Skali Pamięci Wechslera; oraz łącznej liczby zdobytych kategorii na 1 talii testu sortowania kart z Wisconsin. Ogólnie rzecz biorąc, odkrycia te sugerują, że deficyty poznawcze związane z używaniem konopi indyjskich utrzymywały się przez co najmniej 7 dni, ale nie można ich było wykryć za pomocą stosowanych pomiarów po 28 dniach.

Zbadano również wpływ płci. We wszystkich wynikach nie stwierdzono istotnej interakcji płci w grupie. Siła tej analizy była jednak ograniczona ze względu na niewielką liczbę kobiet.

Biorąc pod uwagę dowody na to, że ADHD i zachowania antyspołeczne mogą być powiązane z deficytami neuropoznawczymi, przeprowadzono również analizy uwzględniające ADHD i wyniki zaburzeń zachowania wśród 109 osób, dla których posiadano te dane. Jednak korekta tych zmiennych spowodowała jedynie niewielkie zmiany w oszacowaniu średniego wpływu grupy na każdy z mierników neuropsychologicznych i nie zmieniła żadnych wniosków jakościowych (tj. czy wynik był statystycznie istotny).

Zdjęcie autorstwa jcomp.

SŁUCHAJ LUB CZYTAJ TEŻ: Jak wykorzystać potencjał konopi? – Samia-Al Hameri

W grupie I – obecni intensywni użytkownicy – na początku uzyskano wyniki znacznie niższe niż u osób z  innych grup kontrolnych pod względem przypominania sobie list słów. Deficyt ten był związany ze stężeniem 11-nor-9-karboksy-Δ9-tetrahydrokannabinolu w moczu użytkowników w momencie włączenia do badania. Jednak do 28 dnia nie było praktycznie żadnych istotnych różnic między grupami w żadnym z wyników testów i nie było znaczących powiązań między skumulowanym używaniem konopi indyjskich przez całe życie a wynikami testów.

Niektóre deficyty poznawcze wydają się być wykrywalne co najmniej 7 dni po intensywnym używaniu konopi indyjskich, ale są odwracalne i związane z niedawną ekspozycją na konopie indyjskie,a nie nieodwracalne i związane z używaniem przez całe życie.

Podsumowując, odkrycia autorów badania nie potwierdzają hipotezy, że długotrwałe intensywne używanie konopi indyjskich powoduje nieodwracalne deficyty poznawcze, przynajmniej na poziomie wykrywalnym za pomocą zastosowanych instrumentów testowych i wielkości próby. Jednak, zgodnie z poprzednimi raportami, znaleziono dowody na to, że nałogowi użytkownicy wykazują pewne deficyty poznawcze trwające wiele dni, a być może nawet tygodni po zaprzestaniu używania konopi indyjskich. Nie są one jednak nieodwracalnie, stosowanie więc konopi przykładowo do celów medycznych przez długi czas nie jest jednoznaczne z pogorszeniem pamięci czy zdolności do uczenia się czy komunikowania. Jesteśmy przekonani, że mózg po pewnym czasie braku ekspozycji na substancję wróci do poprzedniego funkcjonowania.

Źródło:

A.J. Gruber, J.I. Hudson, H.G. Pope Jr, Neuropsychological Performance in Long-term Cannabis Users, Arch Gen Psychiatry, 2001;58(10), Belmont.