Z tego artykułu dowiesz się:
Terapia wspomagana psychodelikami cieszy się coraz większym zainteresowaniem nie tylko za granicą, ale także w Polsce. Wiem, że dla wielu z Was to ważny i odkrywczy temat. Dla pacjentów pojawiła się nowa nadzieja. Lek potrafiący niektórych wyleczyć z depresji w jeden dzień? Brzmi nieprawdopodobnie, a jednak są na to dowody.
Psychodeliczne właściwości różnych roślin były od wieków wykorzystywane przez rdzenne kultury do wywoływania w holotropowych stanów świadomości pogłębiających doświadczenia duchowe. W latach 50. i wczesnych 60. badania nad tymi substancjami sponsorował Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego w USA. Wykazano już wtedy potencjał leków z tej grupy do znacznego łagodzenia depresji wśród osób z rakiem. Niestety ze względu na prohibicję zaprzestano badań nad psychodelikami na długie lata.
W ciągu ostatnich 20 lat przeprowadzono kilka małych badań klinicznych za granicą, głównie w Europie i Wielkiej Brytanii. W Stanach Zjednoczonych, w ciągu ostatniej dekady, przy wsparciu Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies i prywatnych sponsorów, kilku wytrwałych badaczy uzyskało rządowe pozwolenie na przeprowadzenie starannie zaprojektowanych prób terapii wspomaganej psylocybiną i MDMA.
Najbardziej obiecujące leki psychodeliczne
Opublikowane niedawno badania potwierdzają to co już wiemy od dawna. Terapia wspomagana psychodelikami wykazuje skuteczność w leczeniu depresji oraz stanów lękowych. Trzy leki, psylocybina, ketamina i MDMA są głównymi obiektami obecnie prowadzonych badań.
Psylocybina, naturalnie występująca w grzybach psylocybinowych, ma silne i trwałe korzyści dla niektórych pacjentów z depresją oporną na leczenie. Wykazuje efekty również przy depersonalizacji, stanach lękowych i depresji związanej ze śmiertelną chorobą.
W latach 70. i wczesnych 80. psychiatrzy podawali MDMA w kontekście psychoterapii. Zaobserwowali znaczną poprawę u pacjentów cierpiących na oporne na leczenie PTSD. Substancję klasyfikuje się jako empatogen, co odnosi się do wzrostu empatii i otwartości po jej zażyciu. Wszechogarniające poczucie miłości i jedności prawdopodobnie odpowiada za korzyści płynące z MDMA dla pacjentów cierpiących na zespół stresu pourazowego.
Ketamina to zatwierdzony przez Federalną Agencję Leków (FDA) środek znieczulający. Ma właściwości przeciwbólowe i psychodeliczne. Była stosowana poza wskazaniami u pacjentów z depresją oporną na leczenie. W badaniach przypadków i niewielkich seriach klinicznych ketamina wykazała szczególnie pozytywne efekty.
Kto może leczyć się psychodelikami?
Psylocybina i MDMA, przepisywane przebadanym pacjentom i podawane w zalecanych dawkach pod specjalnym nadzorem okazały się szczególnie bezpieczne. Nie wykazują toksyczności tkankowej i nie zaburzają funkcji wątroby. Ponadto mają niewielkie interakcje między lekami i nie powodują długotrwałych skutków fizycznych.
Osoby nieuleczalnie chore, żyjące z postępującą niepełnosprawnością lub doświadczające spadku kondycji psychicznej mogą doświadczać lęku, przewlekłego smutku i depersonalizacji. Psychoterapia i leczenie farmakologiczne takich stanów są często niewystarczające. Leki antydepresyjne często nie przynoszą wymiernych efektów, a ich skutki uboczne pozbawiają pacjentów radości z życia. Długotrwająca depresja może prowadzić do kolejnych schorzeń, a w najgorszym przypadku do samobójstwa. Jest to szczególnie częste u pacjentów, u których farmakoterapia zawiodła.
Nie każdy cierpiący pacjent jest jednak kandydatem do terapii wspomaganej psychodelikami. Lekarze wykluczają z takich sesji pacjentów doświadczających stanów psychotycznych czy też schizoidalnych, a także mających historię psychozy lub schizofrenii w rodzinie. Osoby z zaburzeniami borderline też powinny wystrzegać się sesji psychodelicznych. MDMA może stanowić częściowy wyjątek od tej zasady, ponieważ ma mniej efektów poznawczych i sensorycznych.
Jak przebiega terapia wspomagana psychodelikami?
Terapia wspomagana psychodelikami wymaga od badanych przebywania w jednym wygodnym pokoju podczas sesji. Oprócz bezpieczeństwa, nadzorujący terapeuci są w stanie przeprowadzić pacjentów przez ich doświadczenia, aby zoptymalizować potencjał leku. W przypadku większości leków psychodelicznych stosuje się pojedynczą sesję trwającą 6 do 8 godzin lub krótkie serie sesji. Wyjątkiem jest rosnące ostatnio na popularności mikrodawkowanie. Złagodzenie lęku i depresji może utrzymywać się od tygodni do miesięcy, a dla niektórych okazuje się trwałe.
Całkiem pospolite są niekomfortowe doznania od strony układu pokarmowego po zażyciu psychodelików. Mniej więcej w ciągu pierwszej godziny orientacja wzrokowa i przestrzenna staje się zaburzona, co może wywoływać niepokój. Pobudzenie układu współczulnego może wystąpić zarówno z powodu strachu, jak i bezpośredniego działania substancji. W wyniku działania substancji może dojść również do doznań wizualnych.
Nadzór terapeuty jest niezbędny dla zapewnienia bezpieczeństwa doznań psychodelicznych. Krótkoterminowe efekty psychologiczne są głębokie. Stosowane bez nadzoru przez nieprzygotowane osoby mogą być niebezpieczne. Opisane powyżej efekty sensoryczne zakłócają koordynację wzrokowo-ruchową i funkcje motoryczne, co sprawia, że prowadzenie pojazdu lub maszyny czy przebywanie w miejscach publicznych może stanowić zagrożenie.
Set & Settings
Antropolodzy badający tradycyjne stosowanie psychodelików przez szamanów i ludność tubylczą dostrzegli wpływ oczekiwań i motywacji na subiektywne doświadczenie. Od najwcześniejszych badań psychologicznych nad farmakoterapią psychodelikami, lekarze podkreślali znaczenie „set & settings”.
Kiedy psychodeliki są przyjmowane bez odpowiedniego przygotowania i w otoczeniu wywołującym niepokój mogą przyczynić się do pojawienia strachu i dezorientacji. Niewygodne miejsce, nieodpowiednia temperatura lub nieznajomi mogą powodować niekorzystne odczucia i zniwelować efekt terapeutyczny.
Przy odpowiednim doradztwie i przygotowaniu, gdy terapia wspomagana psychodelikami przebiega w bezpiecznym, spokojnym, ale stymulującym i przyjemnym środowisku, okazuje się skuteczna w wysokim odsetku przypadków. Wsparcie terapeuty może przyczyniać się do trwalszych wyników terapeutycznych.
Efekty terapeutyczne
Na podstawie badań klinicznych i studiów przypadków wykazano, że terapia wspomagana psychodelikami ma potencjał w leczeniu depresji i PTSD. Po zakończeniu sesji psychodelicznej, kiedy ludzie już odzyskują znajomą percepcję zazwyczaj zgłaszają większą klarowność myśli i doświadczeń oraz zwiększoną wrażliwość emocjonalną. Nierozpoznane lub niekwestionowane wcześniej założenia dotyczące miejsca w świecie i relacji z naturą, środowiskiem i społeczeństwem stają się dostępne do ponownego rozważenia.
Podczas gdy doznania psychodeliczne różnią się znacznie w zależności od osoby, większość użytkowników zwykle odczuwają większą jasność umysłu i wewnętrzne wyrównanie. Zyskują pewność co do ich osobistych wartości i priorytetów. A co najpiękniejsze, redefiniują otaczający ich świat i wartości życiowe. Często wyrażają poczucie radości, wzmocnionego połączenia z innymi, a także bogatszego poczucia związku z naturą lub światem duchowym. Więcej na ten temat pisałam tutaj. Pacjenci żyjący z chorobami, które pozbawiły ich nadziei i komfortu życia mogą doświadczyć transformującej zmiany perspektywy i doświadczenia ich nieodłącznego znaczenia, a nawet akceptacji śmierci.
Źródło: I. Byock, Taking Psychedelics Seriously, Journal of Palliative Medicine, 2018.